نقطه عطف تاریخی، روایتی تکان دهنده از سرانجام تلخ اعتماد به آمریکا

روایتی تکان دهنده از توافقی که لیبی را به کام مرگ کشاند/ اجرای توافقنامه هسته ای قذافی و امریکا با وعده رفع تحریم در ازای بازرسی گسترده، اینگونه زمینه حمله نظامی به لیبی را فراهم کرد/ قذافی: ایران عبرت بگیرد
آمريکايي ها لغو کامل تحريم ها و کمک در جهت گسترش مناسبات اقتصادي با دنيا را به ليبي وعده داده بودند . اما بهانه جويي آنها پاياني نداشت. بهانه هايي نظير قوانين داخلي آمريکا ، اختلافات بر سر تحويل متهمين پرونده لاکربي و وضعيت حقوق بشر در ليبي.

مستند نقطه عطف تاریخی. «نقطه عطف تاریخی» مروری تاریخی بر رابطه غرب با لیبی در موضوع هسته‌ای این کشور دارد. این مستند با روایتی تاریخی از روند انجام تعهدات لیبی به غرب، نشان می‎دهد که چگونه این تعهد زمینه سازی حمله نظامی به لیبی شد.

به گزارش رجانیوز، معمر محمد ابومنیارمعروف به سرهنگ قَذّافی، کسي که با يک کودتاي نظامي بر سر کار مي آيد و  ۴۳ سال با چنگ و دندان بر مسند حکومت مي نشيند . در اين سال‎ها ، او بارها از سوء قصد جان سالم به در مي برد ، ولي درشيوه رفتاري و حکومتي خود تغييري نمي دهد. همچنان در سفرهاي خارجي شتر هايش را نيز با خود مي برد و خيمه شاهي خود را در کشورهاي مختلف برپا مي کند .

 فردي که در سازمان ملل صفحاتي از منشور اين سازمان را جلوي چشمان آمريکايي ها به پشت سرش پرتاب مي کند و عنوان شاه انقلابي اعراب را يدک مي کشد ، اما قدرت ذخاير نفتي را از توان و اعتماد عمومي مردم کشورش بالاتر مي داند. سياستمداري که روزي اعراب را به دشمني و مقابله با آمريکا فرا مي خواند، در سالهاي پاياني حکومت خود با آمريکايي ها پيمان همکاري امنيتي و هسته اي  امضا مي کند . اين چرخش ۱۸۰ درجه اي از کجا ناشي شده و چه سرانجامي خواهد داشت ؟
۲۱ دسامبر ۱۹۸۸. هواپيماي پان آمريکن با ۲۵۹ مسافر که اکثر آنها آمريکايي هستند در آسمان اسکاتلند منفجر مي شود. آمريکا لیبی را به عنوان مقصر اصلی این حادثه معرفی می کند، حادثه ای که در رسانه ها به پرونده لاکربي معروف مي شود.

ريگان در این باره می‎گوید: قذافي فقط دشمن ما نيست. او دشمن همه مردم دنياست. ما به او اجازه نمي ديم که ما را تهديد کند و نسبت به آمريکا بي تفاوت باشد. اين آخرين جنايت قذافي خواهد بود.

 آمريکا خواستار تحويل دو مامور امنيتي ليبي است . اماپاسخ قذافي به این اتهام تنها لبخندي معنا دار است.

امریکایی ها پرونده را به شورای امنیت سازمان ملل مي کشانند. ۲۱ ژانویه ۱۹۹۲ قطعنامه اي  از سوي شوراي امنيت صادر مي شود که لیبی را موظف به همکاری با امریکا مي کند. دو ماه بعد شورای امنیت، قطعنامه جديدي صادر مي کند .

دولت لیبی دو هفته فرصت دارد تا با پذيرفتن مسئوليت انفجار لاکربي مشمول تحريم هاي همه جانبه نشود. تحریم‌هایی شامل ممنوعیت پرواز و یا حتی ترانزیت از آسمان لیبی، ممنوعیت فروش یا انتقال هواپیما و تجهیزات و خدمات مهندسی، ممنوعیت فروش تسلیحات و تجهیزات و خدمات آموزش نظامی، کاهش سطح روابط سیاسی، کاهش تعداد دفاتر و نمایندگی های لیبی در سایر کشورها و بالاخره محدودیت در صدور روادید برای اتباع آن کشور .

استفان هادلي ( مشاور امنيت ملي کاخ سفيد) این ماجرا را ترفندی برای فشار بیشتر معرفی می‎کند: اين يک ترفند تازه براي تحت فشار گذاشتن است. ما مخالفينمان را  که براي ما مشکل درست مي کنند از ارتباط با دنيا دور مي کنيم. آنها در اين انزوا له ميشوند و از بين ميروند. مگر اين که بخواهند با ما به زبان خودمان صحبت کنند.

پاسخ قذافي همان پاسخ قبلي است . لبخند هاي بي تفاوت. ۲۰ ماه مي گذرد. فشارهاي آمريکا به شوراي امنيت منجر به صدور قطعنامه جديدي مي شود. اين بار قطعنامه ۸۸۳ که توقیف اموال و دارایی‌هاي ليبي و نيز ممنوعیت تجارت با اين کشور به خصوص در حوزه نفت را شامل مي شود.

 لبخندهاي سرهنگ قذافي هر روز کم رنگ تر مي شود. او که از عناصر داخلي تشکيل دهنده قدرت بهره چنداني ندارد و اقتصاد کشورش را نيز تنها با پشتوانه  فروش نفت پايه گذاري کرده است ، حالا بدون پول نفت نمي تواند کشورش را اداره کند. اقتصاد وابسته به فروش نفت اقتدار را از قذافي و تصميمات سياسي اش مي گيرد. او ناچار است براي حل اين معضل از ديگران کمک بخواهد. اما هيچ کدام از کشورهاي عرب که زماني دوست او محسوب مي شدند حاضر به حمايت از او نيستند. در اين بين تهديد آمريکايي ها و تاکيد آنها بر گزينه هاي نظامي فشارها بر ليبي را افزايش می دهد.

کلينتون این تهدیدات را اینگونه علنی می‎کند:آنها بايد بدانند که ما هميشه صبور نيستيم. شايد ساده ترين راه براي حل مشکل ميان ما و ليبي حمله نظامي به اين کشور باشد. ولي ترجيح مي دهيم فعلا به آنها فرصت بدهيم.

سال ۱۹۹۹ اولین جرقه های تغییر رفتار لیبی در قبال آمريکا آشکار می‎شود.  قذافي که در اين مدت از طریق دیپلماسی پنهان با سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و انگلیس ارتباط برقرار کرده است مي پذيرد در ازای هر فرد کشته شده در حادثه لاکربي مبلغ ده میلیون دلار ، جمعاً بالغ بر دو میلیارد و هفتصد میلیون دلار بپردازد.

۱۲ سپتامبر ۲۰۰۳ . شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌های لیبی را لغو مي کند ، اما تحریم‌های یک جانبه آمریکا، به قوت خود باقی می ماند.

آمريکايي ها غرامت پرداخت شده براي حادثه لاکربي را کافي نمي دانند. قذافي با افزايش غرامت قربانيان لاکربي موافقت مي کند. او هنوز نمي داند که زياده خواهي غربي ها به ويژه آمريکا  پاياني ندارد. آمريکايي ها که متوجه ضعف و انفعال در ليبي شده اند، حالا توقعات جديدي را مطرح مي کنند: تعطيلي  فعاليت هسته اي ليبي آن هم به بهانه نگراني از رفتارهای خصمانه احتمالي  ليبي.

جان بولتون ( سفير آمريکا در سازمان ملل ) در این باره گفت: ما معتقديم که در ليبي نبايد تاسيسات هسته اي و اتمي وجود داشته باشد.

از طرفي حمله آمریکا به عراق در همين سال ، قذافي را بيشتر از قبل ترسانده است. او حمله نظامي به ليبي را دور از تصور نمي بيند .

قذافي این نگرانی خود را با صراحت اعلام می‎کند : از کجا مي دانيد که کشور بعدي که مورد حمله قرار مي گيرد يکي از شما نباشيد؟ هر کشوري ممکن است. امروز عراق ، فردا ليبي و بعدهم کشورهاي ديگر.

سرهنگ در داخل کشور از اعتماد مردمي برخوردار نيست و نفت نيز به عنوان تنها پشتوانه اقتصادي وي در شرايط تحريم قرار گرفته است. در نتيجه تنها راه حفظ حکومت خود را در کنار آمدن با غربي ها مي بيند.

مطالبات آمریکا و انگلیس شامل دست کشیدن کامل لیبی از هر نوع برنامه هسته‌ای اعم از تحقیق، توسعه و تولید، انهدام وانتقال تجهیزات مربوطه، و اعطای دسترسی کامل و نامحدود به بازرسان آژانس  بين المللي انرژي اتمي مي شود. آنها هم زمان با تهديدهاي گسترده ، به قذافي وعده لغو تحريم ها و کمک به برقراري مناسبات تجاري با دنيا را مي دهند.

بوش در ترسیم راهبرد خود در قبال لیبی می‎گوید: بهترين تصميم براي رهبر ليبي متقاعد شدن براي همکاري با جامعه جهاني است.آنها بايد حسن نيت خودشان را با تعطيلي برنامه هسته اي شان نشان بدهند. در آن صورت آمريکا هم کمک مي کند تا دنيا ليبي را به عنوان يک شريک تجاري بپذيرد.

  ۱۹ دسامبر ۲۰۰۳ . دولت لیبی سرانجام تسليم مي شود و در بیانیه ای اعلام مي کند نه تنها تجهیزات هسته ای ، نظامی و شیمیایی خود را تسلیم خواهد کرد بلکه با امضای پروتکل الحاقی، نظارت های بیشتر آژانس انرژی اتمی و بازرسان تسلیحات شیمیایی را پذیرفته است. و علاوه بر اين ها ، برد موشک های خود را نیز به ۳۰۰ کیلومتر کاهش خواهد داد.

 توني بلر، نخست‌وزیر انگلیس در همان روز با صدور بیانیه‌ای تصمیم قذافی را تاریخی و شجاعانه مي خواند: اين يک تصميم بزرگ و شجاعانه بود. تصميمي که مي تواند سرنوشت ليبي و مردمش را در مسير مناسبي قرار بدهد. اين يک لحظه تاريخي براي ليبي محسوب ميشود و مطمئنا آينده متفاوتي براي اين کشور رقم ميزند.

قذافي ظرف ۹ ماه یعنی از ژانویه ۲۰۰۴ تا سپتامبر همان سال برای اعتمادسازی اقدامات گسترده اي انجام مي دهد :

لیبی تاسيسات هسته اي خود اعم از دستگاه‌های سانتریفیوژ، قطعات مربوطه، مدارک و مخزن‌های حاوی هگزا فلوراید اورانیوم را به آمریکا منتقل مي کند. بیش از ۱۵ کیلوگرم اورانیوم غني شده با خلوص بالا نیز به روسیه منتقل مي شود.

اما عجيبترين اقدام ليبي انهدام تمامی تجهيزات مرتبط با موشک‌های اسکاد – سی است. قذافي همچنين موافقت مي‎کند تا موشک‌های اسکاد – بی را نیز منهدم نماید.

در تمامی این زمینه‌ها لیبی دسترسی کامل به هر فرد و سندی را برای آمریکا فراهم مي کند تا همکاری کاملاً گسترده اي با بازرسان و نمایندگان آمریکا و انگلیس صورت گيرد .

اما با وجود همه اين اقدمات در ژانويه ۲۰۰۴ جيمز کانينگهام سفير آمريکا در اسرائیل ، باز هم لغو تحريمهاي ليبي را اقدامي خطرناک اعلام می‎کند: مشخص نيست که با لغو تحريم ها دولت ليبي چه رفتاري در پيش خواهد گرفت. به نظر من لغو تحريم هاي ليبي بسيار خطرناک بوده و ممکن است تبعات نااميد کننده اي براي همه داشته باشد.

اسپنسر آبراهام وزير وقت انرژي آمريکا نيز مدعي مي شود تنها پنج درصد خواسته هاي آمريکا از سوي ليبي برآورده شده است: مشکلات هسته اي ليبي بسيار بزرگتر و عميق تر از چيزي است که امروز در رسانه ها به آن اشاره ميشود. اين مشکلات مثل يک کوه يخ است که الان تنها قله آن بيرون از آب ديده ميشود. چيزي حدود پنج درصد از آن!

در حالي که ليبي به تمامی خواسته‌های غرب تن داده ، آمریکا لیبی را الگوی موفقی برای دیپلماسی اعمال زور خود  معرفي مي کند.

کاندوليزا رايس با اشاره به نمونه موفق لیبی می‎گوید: خرسندم اعلام نمایم که ایالات متحده روابط کامل خود را با لیبی از سر خواهد گرفت. لیبی نیز از فهرست دولت‌های حامی تروریسم واز فهرست کشورهایی که همکاری کاملی با آمریکا در مقابله با تروریسم جهانی نداشته‌اند، حذف می‌گردد. این نتیجه آن تصمیم تاریخی است که لیبی در سال ۲۰۰۳ گرفت. همان طور که سال ۲۰۰۳ نقطه عطف تاریخی برای مردم لیبی بود سال هاي ديگر نیز می‌تواند نقطه عطفی برای مردم ایران و کره شمالی باشد.

۲۶ ژوئن ۲۰۰۶ . معاهده اي ميان انگليس و ليبي منعقد مي شود . بر اين اساس انگليس متعهد مي شود تا در صورت حمله احتمالي به ليبي ، امنيت قذافي و حکومتش را تضمين کند.

اما زمان زيادي لازم نبود تا قذافي به توخالي بودن وعده هاي آمريکا و انگليس پي ببرد.  آمريکايي ها لغو کامل تحريم ها و کمک در جهت گسترش مناسبات اقتصادي با دنيا را به ليبي وعده داده بودند . اما بهانه جويي آنها پاياني نداشت. بهانه هايي نظير قوانين داخلي آمريکا ، اختلافات بر سر تحويل متهمين پرونده لاکربي و وضعيت حقوق بشر در ليبي.

پيمان شکني هاي آمريکا آنقدر ادامه می یابد که قذافي رسما از اعتماد به آنها ابراز پشيماني کرده و سرنوشت کشورش را عبرت و الگوي مناسبي براي ساير کشورها در مسير ارتباط با آمريکا معرفی می کند:  اين عادت آمريکايي هاست. آنها فقط به منافع خودشان فکر مي کنند. آمريکا بايد به تعهداتش عمل کند تا کشورهايي مثل ايران و کره شمالي با مشاهده رفتار آمريکا با ليبي تصميمات دیگری نگيرند.

همزمان با بالا گرفتن اعتراضات مردم لیبی در سال ۲۰۱۱ ، نيروهاي ناتو سوار بر موج بيداري اسلامي مردم منطقه و براي تحت کنترل در آوردن آن به این کشور حمله مي کنند. انگلستان که متعهد شده بود در صورت تهديد نظامی ليبي از اين کشور دفاع کند ؛ حالا خود در اين حمله، تحت عنوان نیروهای ائتلاف حضور دارد.

ليبي که در نقطه عطف به اصطلاح تاريخي خود توان نظامي اش را پس از توافق با آمريکا از دست داده است ، زير ساخت هاي اقتصادي خود را هم در جريان حملات ناتو از دست مي دهد. قذافي نيز در وقايع آن سال ها به طرز مشکوکي کشته مي شود.

  کاندوليزا رايس : همان طور که سال ۲۰۰۳ نقطه عطف تاریخی برای مردم لیبی بود سال هاي ديگر نیز می‌تواند نقطه عطفی برای مردم ایران و کره شمالی باشد.